Oryantalizm kavramını açıklayabilmek için öncelikle oryantalist kelimesini irdelemek gerekmektedir. Oryantalist kelimesi Türk Dil Kurumuna göre “Doğu Bilimci” (tdk.gov.tr, 2020) olarak ifade edilmiştir. Yani Doğu’yu araştıran, inceleyen kimseler Oryantalist, yaptıkları iş ise genel anlamıyla Oryantalizm yani Şarkiyatçılık olarak tanımlanabilir.
Oryantalizmin tarihi sıkça belirtildiği üzere, Doğu ile Batının varlığı kadar eskidir. Bu tarihsel süreç, oryantalizme bugün görebildiğimiz çeşitli biçimlerini ve özelliklerini katmıştır. Gelişim süreci içinde ele aldığımızda Oryantalizm, bir tarafıyla Doğunun Batı tarafından incelenmesi manasına gelirken, bir yanıyla da Batı’nın kendi bilincine varmasını sağlamıştır. O nedenle, oryantalizmin sunduğu Doğulu imajlar, hem Doğu-Batı ilişkilerinin gelişmesine, hem de taraflardan herhangi birisinin iç bünyesinde meydana gelen gelişmelere bağlı olarak değişiklikler göstermektedir (Bulut, 2002, s. 14).
Oryantalizm | Şarkiyatçılık Bakış Açıları
Oryantalizm | Şarkiyatçılığa karşı birçok bakış açısı bulunmakla birlikte genel olarak olumlu bakış açısıyla yaklaşan Akademik görüş ve bunun tam karşısında olan Eleştirel görüşlerden bahsedilebilir.
Akademik görüşe göre Doğu dinlerinin, adetlerinin, dillerin, kültür ve yaşantılarının nesnel olarak araştırılması, bu konuda bilgi sahibi olunması kültürler arası iletişim açısından oldukça önemlidir. Bu görüşü savunanların başında gelen Bernard Lewis, John M. MacKenzie ve Roger Benjamin gibi oryantalistler, oryantalizm iki farklı kültür dünyası arasında oynadığını iddia ettikleri birleştirici ve olumlu rol itibariyle Doğu halklarının da kendi kendilerini tanımlamalarına yardımcı olan yapıcı bir işleve sahip olduğunu öne sürerler (Bulut, Oryantalizmin Kısa Tarihi, 2016, s. 4).
Şarkiyatçılığın masum bir akademik merak güdüsüyle oluşturulmuş bir araştırma disiplini olarak değerlendiren bu yaklaşımların dışında, Hıristiyan misyonerliği ve Avrupalı sömürgecilikle iş birliği içerisinde değerlendiren yaklaşımlar da vardır. Önceden tek tük dile getirilen görüşler de mevcut olmasına rağmen, Oryantalizmi tarihsel gelişimi ile birlikte çok yönlü bir sistem, bir paradigma olarak kuran kişi Edward Said olmuştur.
Oryantalizm adlı eserinde Said, “hepsi birbirine dayalı bir çok şey” olarak anladığı oryantalizmin genel kabul gören anlamlarını “en kolay kabul gören akademik manasından başlayarak sıralar: “Antropolog, sosyolog, tarihçi yahut dil bilimci olsun, özel yahut genel bir açıdan Şark’ı öğreten, yazıya döken yahut araştıran kimse şarkiyatçıdır ve yaptığı şey şarkiyattır… Oryantalizmin daha geniş bir manası vardır: Oryantalizm ‘Doğu’ ile ‘Batı’ arasında ontolojik ve epistemolojik ayırma dayalı bir düşünüş biçimidir. Oryantalizmin üçüncü anlamı ise On sekizinci yüzyıl sonlarının kabaca belirlenmiş bir başlangıç noktası kabul edersek, oryantalizm Şark ile uğraşan toplu müessesedir; yani Şark hakkında hükümlerde bulunur, Şark hakkındaki kanaatleri onayından geçirir, Şark’ı tasvir eder, tedris eder, iskân eder, yönetir; kısacası ‘Doğu’ya hakim olmak, onu yeniden kurmak ve onun amiri olmak için’ Batının bulduğu bir yoldur (Said, 1989, s. 15-16).
Kaynakça
Bulut, Y. (2002). Oryantalizmin Tarihsel Gelişimi Üzerine Bazı Değerlendirmeler. Marife(3), 13-38. 3 20, 2020 tarihinde alındı
Bulut, Y. (2016). Oryantalizmin Kısa Tarihi. İstanbul: Küre Yayınları.
Said, E. W. (1989). Oryantalizm: Sömürgeciliğin Keşif Kolu. (S. Ayaz, Çev.) İstanbul: Pınar Yayınları.
tdk.gov.tr. (2020, 3 21). sozluk.gov.tr: https://sozluk.gov.tr/ adresinden alındı
Tüm video derslerimiz için youtube kanalımız | video dersler sayfamız